|
1.7.Halının
Ara Atkısı :
Ara atkısı çok bol bırakılarak gidiliyorsa;bu, sırtta
( halının arkasında ) düzensizlikler yarattığı gibi, kırıklar
meydana getirecektir. Çünkü atkılar da kırıkların meydana
gelmesini sağlar. Gergin atılan ara atkıları, çözgünün
gerilmesine sebep olur. Bu nedenle atkı ne bol ne de gergin atılmalı,
ayarı iyi tespit edilmelidir. En’ de meydana gelen yamukluk ve
potlarda, atkı seçiminde yapılan hataların payı büyüktür.
1.8.Halının
Sırasının Kontrolü :
Halılarda boyun uzun çıkması, temel
problemlerimizden biridir. Boyun uzun çıkması, 2 nedenden
kaynaklanmaktadır.
Bunlar ;
a)
Ara atkısının kalın veya çok kat atılması,
b)
Dokuyucunun iyi kirkit vurmaması.
Burada kontrolörün, her 10 cm, de halıyı ölçerek,
boydan ve sıradan kontrol etmesi gerekmektedir. Desen kağıdından
sıra sayılıp, dokunan sıra ile kontrolü ayrıca yapılmalıdır.
Bu kontroller sırasında, halı bitiminde 3-5 cm çekme payı
olacağı göz önünde bulundurulmalıdır. Halı yükselmeden
dokunan kısım sarılmalıdır.
1.9.
Halının Sırtı:
Çözgüler gergin, düğümler asılarak indirilmiş
ve atılmışsa, ara atkısı bol bırakılmamış, kirkit iyi
vurulmuşsa, halının arkası çok güzel ve düzenli görünür.
Burada ilme atışını izlemek, tezgahın gerginliğine bakmak
gerekir. Tezgah “tın tın “ ötüyorsa problem yok demektir.
1.10.
Hav Yüksekliği:
Ürettiğimiz halılarda kalite kadar maliyetin de önemli
olduğunu unutmamalıyız. Malzeme fiyatları ve halı maliyetleri
gözönüne alındığında israfı önleme açısından halının
havı ( ilme uzunluğu ) önem arz etmektedir. Halının özelliğine
göre ilme uzunluğu ayarlanmalı, çok uzun ( havlı ) olmamasına
dikkat edilmelidir.
1.11.
Halıdaki Renk :
Ürettiğimiz halıların piyasada rekabet şansını
sürdürmesi, tutunabilmesi için, günün istenilen moda renkleri
ile birlikte milli kültürümüzün özelliklerini taşıyan
tarihi halılarımıza uygun renkleri taşıması gerekir. Bu da
halı dokumaya başlamadan önce tezgaha verdiğimiz örneklerde (
desenlerde ) açık ve net olarak belirtilmeli, bir birine uygun
renklerle boyanmış örnekler ( desenler ) tezgaha verilmeli, renk seçimi dokuyucunun
isteğine bırakılmalıdır.
1.12.
Halıdaki Desenin Kontrolü :
Genelde desenlerin 1/ 4’ü çizilmelidir. Bordürler,
köşe başlangıcından bir miktar çizilerek, desenin devam ettiğinin
anlaşılacağı varsayımı ile öyle bırakılmalıdır. Orta
zeminlerdeki desenler ¼ olarak çizilmelidir. 4 parçanın kaynaştırılma
noktaları çok önemlidir. Kontrolörün bu konuya çok dikkat
etmesi gerekmektedir. Desen alınıp dokunan kısımla karşılaştırılmalı,
dokunan bölümde hata varsa, desene uygun olmayan bölüm sökülmeli,hatasız
olarak halının dokunması sağlanmalıdır. Yurdumuzda dokunan büyük
halılarda desen, bütün olarak çizilip boyanır ve dokuyucunun
rahat kullanabileceği gibi bölünür. Bölünen desenlere de sıra
verilir ve sıra sayısına göre takip edilir.
1.13.
Kesim :
Atılan ilme bıçakla kesildikten sonra, birkaç sıranın
arkasından makas ile kesim yapılır. Makas kesimi düzgün yapılmayınca,
halının yüzünde dalgalanmalar meydana gelir. Bu da, halının
güzelliğinde dolayısıyla kalitesinde rol oynar. Çok düzgün
kesim yapılamayan yörelerde kesim, halı bitiminde makinalarla
da (kırkım-kesim makinalarında) yapılabilir. Tüm bu açıklamaları
kitabın sonunda verilen tezgah denetleme formunda özetlenmiş
olup, bu form özellikle tezgah denetimlerinde yanınızda
bulunmalıdır.
Sarma tezgahlara göre anlatılan yukarıdaki açıklamalar
germe tezgahlar içinde büyük ölçüde geçerlidir. Ancak,
germe tezgahlarda, tezgah ve tezgaha çözgü yapmanın daha
sonraki bölümlerde geniş şekilde açıklanacaktır. Umarız,
bu bilgiler, Türk el halıcılığını yaşatma ve dünyaya tanıtma
mücadelesinde görev alan çeşitli kişi ve kuruluşlara ışık
tutacaktır.
SARMA TEZGAHIN KURULMASI
Tezgah parçaları, kurulacağı yere, eksiksiz
getirilir. Tezgahın kurulacağı tespit edilir. Yer tespit
ederken ışık durumu dikkate alınmalıdır. Tespit edilen yere
önce yan ağaçlar konur. İlk olarak alt levent sonra üst
levent, yan ağaçlardaki yuvalarına takılır. Sonra tezgah
uygun yerlerden sabitleştirilir.
Tezgahın
doğru ve terazisinde kurulup kurulmadığını kontrol bakımından
yan ağaçların üst ve ön alt kısımlarına birer adet çivi
çakılır (iki yan ağaç için toplam 4 çivi) ve çivinin bir
tanesine çözgü ipliğinden yeterli miktarda bağlanır. Eğer
iplik, yan ağacının birinin üstündeki çiviye bağlanmış
ise, diğer yan ağacının alt kısmındaki çiviye gergin olarak
ve yan ağacına temas edecek şekilde bağlanır. Sonra aynı yan
ağacının üst kısmına çakılan çiviye ip çekilerek bağlanır.
Oradan da karşıdaki diğer yan ağacın alt kısmına çakılan
çiviye iplik gerdirilerek bağlanır. İpliklerin mutlaka yan ağaçların
ön yüzüne temas etmesi lazımdır. Bu çaprazlama bağlanan
ipliklerin kesiştiği yerde bir birine bastırmayacak veya arası
açık kalmayacak şekilde ise tezgah şakülündedir ve yan ağaç
açıları aynı değerde olup, tezgah düzgün kurulmuş
demektir. Bu kontrol yapılmazsa tezgahtan çıkacak halı devamlı
bir tarafa yatık çıkar, bu da halıda yamukluk meydana getirir.
Sayfa 3
|
İletişim 
