|
|
III. BÖLÜM
EL
HALICILIĞINDA DESENLER VE DESENLERİN
ANLAMLARI
Halıların üzerinde gördüğümüz desenler, yüzyılların kültürel
birikimleri
sonunda
tarihin süzgecinden geçip atasözleri gibi yalın özdeyişler
haline
gelmiştir. Halının üstündeki her desen
ve rengin ayrı bir anlamı bulunmaktadır.
Satıcı bu desenleri ve anlamlarını bildiği zaman sattığı
halıyı alıcı için daha cazip ve enteresan kılabilir. Zaten
halıyı alan da, ister istemez bu desen ve renklerin anlamlarını
merak edecektir.
Halılar üzerindeki desen ve renkleri iyi kavramak için, tarihte bir
yolculuk yapmak faydalı olacaktır.
Halı kültürü, göçebe Türk kavimlerinin, insanlığa bir armağanıdır.
Halı,Türk kültürü ile özdeşleşmiş bir ev eşyasıdır.
Yazıdan önce insanlar anlatmak istedikleri şeyleri, bir takım
resimler ve sembollerle ifade etme yoluna gitmişler, zaten bu uğraştan
da yazı doğmuştur. Kişi, mağara duvarlarına işlediği bu
resim ve sembolleri, günlük kullanıma giren halı ve kilimlere
de işleme yoluna gitmiş, buradan da çeşitli desenler doğmuştur.
Zaman içinde, çeşitli fikir akımlarının, çeşitli kültürlerin el
halısı sanatına
sağladıkları
desenlerde, olgu zenginleşmiş, göz kamaştırıcı bir hal almıştır.
Orta Asya’dan çeşitli yönlere doğru, çeşitli zamanlarda yayılan
Türk kökenli boylar, bu sanatlarını Çin’e, Hindistan’a,
Afganistan’a, İran’a, Arap alemine hatta, İspanya’da ki
Endülüs’ e, Rusya üzerinden Kafkas’ lara, Avrupa ortalarına,
Anadolu üzerinden Balkan’lara taşırken, bir varsayıma göre
de Alaska üzerinden Orta Amerika’ ya kadar götürmüşlerdir.
Bu nedenle, Orta Amerika’ nın Aztek sanatında da, Çin’ in
Yeng ve Yan’ ında, Selçuklu’ nun lalesinde Türk izleri ve
karıştıkları kavimlerin harmonileri gözükür.
Bu desenlerde, Şamanizmin, Budizmin, Zerduşiliğin, Hristiyanlığın,
Yahudiliğin, Müslümanlığın izleri görülür; Şiiliğin, Sünniliğin
ayrımı hissedilir. Çeşitli devirlerin sanat akımları fark
edilir.
Desenleri meydana getiren renklerin derin anlamlarını görmemek mümkün
değildir. El halısında kullanılan renklerin doğayla da bağlantısını
vurgulamak gerekir. Bu boyalar, otlardan, köklerden, böceklerden
elde edildiğinden o yörenin halısı, dokunan yörenin bitki örtüsü
hakkında da fikir verir.
Dokuyan, hislerini bazı renklerde ifade eder. Örneğin; kırmızı aşkı,
sevgiyi; yeşil
Muradı;
mavi asaleti; kara yası; sarı toprağı, bereketi simgeler.
Tüm dünyada bazı desenlerin simgeledikleri anlamlar üç aşağı beş
yukarı aynı
şeyleri
ifade ederler. Bu olgu yörelere göre bazı farklar göstermekle
beraber aşağıdaki gibi sıralanabilir.
IV.
BÖLÜM
BİTKİSEL
BOYALAR
|
BİTKİLER
|
BİTKİNİNKULLANILANKISMI
|
ELDEEDİLEN
RENK
|
|
Kök
boya
|
Kök
|
Kırmızı
|
|
Kök
boya
|
Meyvesi
|
Eflatun
|
|
Şeyh
otu
|
Yaprağı
|
Kırmızı
|
|
Safran
Kahverengi (nefti)
|
Yaprağı
|
Sarı (filizi)
|
|
Sofora
|
Meyvesi
|
Sarı - Kahverengi -Limonküfü
|
|
Asma
|
Yaprağı
|
Sarı - Yeşil
|
|
Nar
|
Kabuğu
|
Kanarya sarısı - Koyu kahve
|
|
Sütleğen
|
Dal-yaprak
Çiçek-sap
|
Sarı - Kahverengi - Yeşil
|
|
Zerdeçal
|
Kök
|
Sarı
|
|
Kekik
|
Yaprağı
|
Bej - Gri - Haki
|
|
Papatya
|
Çiçek
|
Kanarya sarısı - Kahverengi
|
|
Cehri
|
Kök ve Meyvesi
|
Haki – Sarı – Bej - TarçınFıstık yeşili
|
|
Çitlembik
|
Kök ve
kabuk
|
Sarı
|
|
Çeyiz
|
Kök, kabuk
ve
yaprak
|
Kahverengi
|
|
Saman
|
Sapı
|
Sarı
|
|
Kadın
tuzluğu
|
Kök
|
Sarı
|
|
Kadın
tuzluğu
|
Meyvesi
|
Eflatun
|
|
Boyacı
Katır
Tırnağı
|
Çiçeği
|
Sarı
|
|
Deniz
Sumağı
|
Dal ve yaprak
|
Sarı
|
|
Hayat
|
Yaprağı
|
Sarı
|
|
İndigo
|
Yaprağı
|
Lacivert
|
Sayfa
5
|
İletişim
